Літературный конкурз Марії Мальцовской: Миколай Коневал

Бідак дїдо і ёго баба

Купив дїдо за три златкы
на ярмарку дві топанкы.
Єдну лїву, другу праву,
про бабочку на забаву.

Баба топанкы обула,
на забаву полетїла
танцёвала аж до рана,
без дїда, но не сама.

Рано домів пришкынтала
а на дїда гнедь спустила:
Непопостеляне, непопрятане!
Ненаварене, непозамітане!

Не знам, што-сь до теперь робив?
Та ты лем по дворї ходив.
В стайни іщі не кормлене!
Такый хлоп ня до гробу дожене.

Баба іщі з бурливой ночі
мала дар невязаной речі.
Злостнї ся на дїда призерала
палцём вказовала і крічала:

Яка мі ту гев парада:
Взяла-м за мужа лїнь, дзяда!
Несхопный, невыдареный,
Божічку мій преміленый!

Дїдо лем голову спустив,
а коровы дале кормив.
Дав гусятам, дав пацятам,
а наконець і курятам.

Когут ся із дїда сміяв,
тай дїдови так повідав:
Кількым курам він розкаже,
а дїдо єдній не може.

Баба як тото зачула,
на когута гнедь скочіла.
Когутик ся не сподївав,
як ся бабі до рук дістав.

Баба, велька баламута,
влапила за хвіст когута.
Гнедь го шмарила до ярку,
не будеш казив моралку!

Бабиско знать околіця,
языката парадніця.
Робить з себе вельку панї,
повіджте, люде, упрімнї, ці нї?

Розлучка (над своїм гробом)

Одышов єм, жено моя, не плач,
свої слызы застав.
Треба зъїсти впеченый колач,
преконати жывота сплав.

Рїка жывота кончіть у морї
з берегами ся лучіть.
Є то дане Богом, там горї,
каждый єден жывот раз скончіть.

Жено моя, і вы, мої дїти,
не плачте над гробом, мої дорогы.
Такый є закон на Божім світї,
мольте ся за спасїня душы. 

Молитва мать велику силу,
я ся вам в ночі нераз приснию.
А вы не страчайте в Бога віру,
віру в Бога, і надїю.

Слызы на твоїм лицю высхнуть,
а жывот нормалнї дале піде.
Внучата ся ку тобі притиснуть,
кажде тя за руку поведе.

Ты потребуєш дале жыти,
хоць ті тяжко, претяжко буде.
Поможуть тобі нашы дїти,
і добры в днешнїм світї люде.

Так, мої наймілшы, з Богом
бо пришов час ся розлучіти,
споминков, тихым людьскым словом,
дыху моёго уж не чути.

Нїґда ся не запруть ворота
на Господнїй небесній кленбі,
де ся одбывать вічне жытя,
звитаме ся ту вшыткы – в небі.

Надраном

Світать.
Перестав єм писати.
Першый пташок по небі лїтать.
Ляжу, буду спати?

Няй оддыхує перо,
бо небо синїє.
Пробуджать ся село,
трава зеленїє.

Далша непреспана ніч,
лем місяць то відїв.
Прийдь, Господи, на поміч,
дай силу, бы-м зміцнїв.

Літературный конкурз Марії Мальцовской 2024: Моніка Даґан

Кончіна злых жралоків

В Індіцкім океанї при берегах Австралії жыв обровскый жралок Себастіан. Мав сивастый хырбет, білый брїх і обровскы зубиска. Себастіан плавав все сам. Кедь праві не глядав дашто під зуб, рад ся забавляв тым, же пуджав малы морьскы звірятка.

Через вікенд любив приплавати аж ід плажам, а кедь мав щастя, стрїтив там ай людей. Не было лїпшой забавы, як ся потихонькы сховати за фаребны коралы і почекати там на потапляча. Потім уж лем стачіло выщірити страшны зубиска. Напудженый потапляч тогды з цїлой силы зачав плавати ід берегу, лем жебы ся до нёго жралок не закусив.

Єдного дня пришло Себастіанови писмо од камарата жралока, котрый жыв в недалекій рїцї. В писмі стояло, же хоче прийти в лїтї за Себастіаном, бо сі хоче заплавати в соленій водї. Так ся ай стало. Із найтеплїшым лїтнїм днём приплавав к Себастіанови жралок Карол. Такой ся зачали вєдно бавити, а не забыли ани на облюблену гру обидвох – полошаня потаплячів. 

Нихто  не знає, як довго жыють жралокы, зато ани я не знаю, кілко часу перешло. Но мокры камаратя, вера, не скончіли добрї. Постарїли і выпадали їм вшыткы зубы. Зістали з того смутны, ани їсти їм не смаковало так, як передтым. А што веце, без зубів ся уж ани потаплячім не відїли такы страшны, также ай гра на страшіня  слабшых, меншых од них уж стратила змысел. І так лем смутно цїлы днї плавали і співали сі: „Мали сьме мы гобі красне, а было ай барз опасне. Но уж ся нам гра не любить, бо нам выпадали зубы.“

 

 

Знали сьте, же….

  • дакотры сорты жралоків жыють ай в солодкых водах?
  • жралокы мають цїлу костру з хрупавкы, котра ся вывжывать в медицинї ай в козметіцї
  • нихто не знає, як довго жралокы жыють, предпокладать ся, же гынуть як їм выпадають зубы і не годни покусати потраву.

 

xxxxx

 

На фармі

В єднім невеликім валалику недалеко Снины стояла мала хыжка із фармов. За хыжков были красны зелены лукы, на котрых ся часто пасли домашнї звірята з фармы. Ґазда годовав білы як снїг овечкы, довгосерсты жовтавы козічкы, руды коровкы і малы таркасты курочкы.

В єден горячій лїтнїй день, кедь ся пообідя лїниво зливало з вечером, корова Малина ся отелила і привела на світ дві телятка. Телятка были красованы, спокійно пили молочко од своёй мамкы – коровы і помалы росли. Но єдно телятко было все менше, як тото друге, котре росло як з воды. Властно, як з молочка. Мама корова любила обидві свої телятка і хотїла, жебы ай тото друге дакус веце підросло і не было таке слабеньке. Но не могла го нияк принутити выссати з єй вемена веце молочка. Але корова, добра мама, ся не здавала…

Єдного рана ішов ґазда подоїти корову Малину, і не міг ся начудовати.   Вшытко надоєне молоко было ружове! Довго роздумовав, як ся то могло стати. Аж раз, кедь ішов до загороды по цибулю збачів, як ёго корова выїдать з грядкы цвиклу. Дякуючі цвикловій фарбі ся коровяче молоко зафарбило до ружова а малому телятку ся так полюбило, же такой зачало лїпше ссати. А за пару місяцїв доросло і было єднако велике і міцне, як ёго сородинець. 

Ґазда ся з того барз радовав, но мусив ся здати облюбленой цвикловой поливкы, котру му варила ёго добра жена Влена.

Знали сьте, же…

  • кедь корова зъїсть цвиклу, єй молоко ся може досправды зафарбити на ружово? 
  • жалудок коровы домашнёй ся роздїлює на штири части?
  • кедь ся корова напасе травы, зо жалудка ся їй трава по часї верне назад до пыска і мусить єй перемерендзяти іщі раз?

Літературный конкурз Марії Мальцовской 2024: Мірослав Жолобаніч

Коцурик з Тополї

Співжытя меджі доместіфікованыма звірятами і людми екзістує уже барз довго. Про свої незвычайны способности і властности были і суть в дакотрых цівілізаціях звірята честованы а поважованы доконця за святы.

Меджі такы ужасны а незалежны створїня належать ай мачкы а то вдяка невыжадуючій старостливости і способности додати родинї тепло домова. В сучасности є мачка чім дале веце облюбленым домашнїм звірятём, но передовшыткім в містї. Є то може ай зато, же мачкы ся вызначують подобныма властностями як люде.

Докажуть быти темпераментны, флеґматічны, холерічны, одважны ай боязливы, а тыж приятельскы. Мачка ся вызначує тым, же є індівідуалістка. Сама принимать рїшіня в чіїй сполочности буде а є барз тяжке єй в дачім обмеджовати.

Мачка домашня на роздїл од мачковитых шелем, што жыють в природї є научена творити міцне соціалне вязаня із своёв околіцёв. Суть то спокійны звірї, котры пересплять векшыну дня. Мачка як домашнїй мазначік сі обычайнї вытворить міцне і нїжне одношіня ід свому властникови.

Таке одношіня з мачков ся подарило вытворити ай молодій манжельскій парї, котра одышла з міста на валал оддыхнути до родічовского дому в Тополи. Потребовали потїшыти душу, оддыхнути од роботы, главнї по тім, што недавно поховали свого наймілїшого коцурика. Фізічна робота і надыханя ся свіжого воздуху їм наіснї принесе хосен і приведе їх на інакшы думкы.

На валал припутовали автом дополудня. Быв приємный, теплый,  сонечный осїннїй день. Покы ся люде занимали выкладованём і ношінём потребных річей з авта до хыжы, ід дому ся опатернї, ненападнї приближыло мале мачатко. Уже довшый час ходило коло того дому, но з людми з дому не мало честь ся стрїтити, зато хотїло выужыти таку нагоду, познакомити ся з тыма людми і близше їх спознати. Як слушне мачатко сі хотїло од них выпросити поволїня стримовати ся на їх дворї, їмати ту мышы, або лем так побіговати по цїлім обыстю.

Сховане за стромом так, жебы го нихто не відїв, слїдовало людей і наберало смілость ословити їх.

– Сімпатічны суть тоты люде, лем што є правда. Но давай сі позор а будь опатерный, не знаєш, што ся може з них выклювати, – уважовало мачатко.

Люде меджітым поносили вшыткы річі до дому а там продовжовали в своїй роботї. Мачатко наконець набрало смілость і тихым мачачім кроком ся  приближыло ід дверям дому.

– Теперь спознаш, што суть то за люде, ці добры, або планы, – говорило сі в духу. Хотїло слушнї задзвонити на дзвінок, но было іщі так маленьке, же на нёго не досягло. Намісто того слушнї замнявкало. Но нихто не отваряв. Мнявканя повторило, но уже голоснїше а про істоту веце раз.

Люде в домі не могли не чути таке уцтиве і просебне мнявканя. Отворили ся дверї.

– Мяв! – повторило свій сердечный поздрав мачатко і придало ід тому ай леґендарный просебный мачачій погляд. Про жену, котра отворила дверї, то было як в снї. Перед дверями дому сидїло міле, чудесне мачатко, котре вертїло хвостиком. Зараз собі спомянула на свого небіжчіка коцурика а од радости аж звискла.

– Боже мій златый! Скоро, скоро, подьте вшыткы гев! Позерайте на тото прекрасне мачатко! 

– Як єсь ся ту зъявило? Небодай єсь заблудило? – тїшыла ся жена а од радости плескала руками.

На таке радостне висканя прибігли ай остатнї жытелї дому. Тыж ся вытїшовали і надхынали маленькым створїнём.

Хоць было мачатко чудесне, і так вызерало зубожено. Было худоніньке а уста і бавусикы мало забабраны. Хтось припомянув, же з тыма чорныма бавусиками вызерать як даякый французьскый мушкетїр, а вшыткы ся сердечно засміяли.

Літературный конкурз Марії Мальцовской 2024: Анна Замутовска (3. місто)

Анна Замутовска, 3. місто

 

ПОДОБЫ

“Петре”, зазвучало шептом до холодной ночі. “Петре, вставай!”, потряс Янко свого молодшого брата розваленого на теплім сїнї. Лем недавно пришов домів з той нещастливой музикы.

“Петре, вставай! Запрягай конї до воза!”, крічав Янко на Петра найвеце як лем ся тым шептачім голосом дало. 

“Янку, дай покій”, перебрав ся конечнї Петро з куртого спаня. Быв рад, же є дома у своїм і же їх обидвох не взяли четници такой зо собов до Крайной Поляны. Поїднати Циґанів на музику без поволїня?! То лем Янкови могло тото напасти. Все быв неспокійный з чімська, дырзый і завзятый. Не даремно му одмала гварили ,,звадливе зїля”. Не была музика, жебы ся Янко з кымська не бив. Быв барз міцный, то правда. Але скочіти і до четників? Господи! 

Петро не відїв, што вшытко ся там робило. Ёго іщі ани за парібка не піднимали. Не міг быти близко коло гудаків. Лем стояти дале і смотрити на векшых парібків, як танцёвали і співали. Найвеце ся му любило як заспівали тыма своїма грубыма голосами “Ой, на лугу береза стояла”. Стояли просто, як свічкы. Они, што ся щастливо вернули од войска. Янко наступив почас Великой войны ку войску до Сабінова. Ой, мама тогды барз плакали. Не вірили, же ся іщі даколи верне. 

Але тых четників мусив хтоська закликати. I бонзнув, же то Янко Циґанів поїднав. Янко ся бранив, нічого ся не бояв. I остатнї парібци ся го потім застали, як ся уж відїло, же недобрї буде. Бізновно і дакого зо собов взяли на четницьку станіцю. Вшыткы ся наконець пустили до великой биткы. Бісїдовало ся, же дакотрому четникови Янко і пушку поламав. Так казав сусїдів Михал, же то відїв на властны очі. Они двоє з Янком такой втїкали од той біды гет. I не розумів, як може Янко теперь ту быти, коло нёго. 

“Тебе четници не взяли?”, позвідовав ся зачудовано Петро і іщі все дакус роздумовав, ці ся му Янко може лем не привіджать.

“Не сплїтай, але вставай! Треба конї запрягати до воза. Мушу втечі!”, діріґовав го Янко.

Петро уж знав, же штоська недобрї. Але бояв ся на вшытко вывідовати. Потихы запряли віцёвы конї. Дармо, Петро все знав лїпше робити вшытко коло конёх і цїлой челяди. Він бізовно буде продовжовати в традіції і купчіти з кіньми і з цїлым статком. Отець Андрій му уж гварили. Бо він ся пише Петро. Так, як ёго дїдо. Отець го не памнятать, бо дїдо вмерли іщі як быв неженатый, але велё о нїм все слухали. То іщі він зачав тоту традіцію з кіньми у їх родинї. Правда, не каждый знать як треба купчіти. Знати выбрати, пересвідчіти, дакус з людми побісїдовати. А головно, зъїдновати цїну. Коло Янковой натуры бы уж давно было вшытко попродане, або бы была далша битка. Як бы ся хтоська штоська позвідовав, напр. чом мать тот кінь такы зубы, або таку сересть, Янко бы му раз-два барз легко пояснив, же тот кінь в найлїпшім порядку.

До холодой осїннёй ночі їм дув южный вітор. Холем їх так не было чути, докы Петро фрышно прикапчав віз, Янко принїс штоська звязане у зайдї, шмарив за сидиско.

“Одвезеш ня до Польска. Мушу втечі!”, зашептав Янко.

Петро на нёго смотрив а іщі все хотїв вірити, же тото вшытко ся му може лем сниє. Наперек вшыткому, мав свого старшого брата рад. I він ся о нёго бояв, як быв коло войска. I знав, же то зась недобрї скончіть, як ся му Янко хвалив, же гудаци прийдуть і же він не мушеный никому ніч голосити, кедь хоче порядну музику у селї зорґанізовати. Дарьмо, были каждый іншой натуры. Але кедь было треба, все собі знали помочі, наперек выше шість рокам, што меджі нима быв роздїл. Быв то ёго великый брат і в многых річах му быв прикладом. Петро знав, же штоська недобрї, кедь дашто таке Янко жадать.

Конї гнали вершками, лїсами. Петрови ся ани не хотїло бісїдовати. Кедь відїв, як ся Янко все оглядать і неспокійнї вертить на сидиску, бояв ся го  на будьшто позвідовати. Не хотїв, жебы і ёго четници взяли. Хто потім зістатне дома робити? Отець уж быв старшый, мама з тыма своїма ногами-калїками все гірше, помалы уж ани до церьки не годна была ходити. А вшыткы сестры уж повыдаваны. Він є наймолодшый, мусить їм помочі, бо челяди і земель повно. 

По дакілько годинах перешли до Польска. Янко нарядив, жебы Петро віз заставив. Не хотїв, жебы ішов дале, дораз ся буде розивдняти.

“Iдь домів. Повідж, же єсь ня не відїв. Або, то не важне, повідж што хочеш.”, наказав Янко молодшому братови і неспокійнї все смотрив смером на юг.

“Але де підеш, Янку? Коли ся вернеш домів?”, бояв ся о нёго Петро.

“Не верну, Петре. Піду до Америкы. Не верну я ся уж домів.”, пояснив наконець свій замір Янко. Петро хвілю смотрив на брата і не розумів, де теперь хоче іти. Тадь дораз зима, ани пінязї не мать, та як ся до Америкы дістане?

“Ты-сь дурный, Янку”, Петро ся на веце не зміг. Жаль му было за братом. Знав, же і братови за ним, хоць быв твердой натуры і не дав на собі ніч знати.

Братя собі остатнїй раз подали рукы. Нїґда веце ся не відїли.

Літературный конкурз Марії Мальцовской 2024: Людміла Шандалова (2. місто)

Людміла Шандалова, 2. місто

В храмі лїса

В катедралї з высокых стромів
До престола засїло тихо
Як білый дым през старый комин
Тратить ся непокой з пыхов

През хмары світло ся влудило
У златых перстінёх до травы
З пахоты лїса кадило
Очіщать думкы чорнявы

Як молитва мамы на устах
Так шумлять стромы верьхами
Червена калина запустла
Стежка ся вказала пред нами

Під кошатым дубом

Обіцяв єсь любов
Під кошатым дубом
Вітрику пошепнув до поля

Понесло єй лугом
Потім орач плугом
До теплой землї заорав

Під серденьком груды
До ключкы ся будить
Головку піднимать до сонця

Записав єсь любов
Під кошатым дубом
Бы росла, міцнїла без конця

Може іщі раз

Може ся присниє
іщі раз надраном
дзвінкый сміх, што в нїм є
сонечко заткане.

Може ся присниє,
темну ніч розъяснить
хусточка червена
з квіточком белавым.

Привіджать ся мі в снї
личенько румяне,
як мотыль по росї
на луцї пристане.

А кедь мі в сон войде
із двора лавочка,
віджу, як там на нїй
співать сі мамочка.

 

Мамочцї

Ты пришла домів,
мамочко, ку мі
на листкох стромів,
в зеленім шумі.

Співанка выпала
„люляй же мі, люляй“
хоц я уж не мала
лем сі єй притулям.

Притулям солодку,
як єсь ня тулила,
замкну на колодку,
мамочко преміла.

Не пущу од себе,
до сердця єй вию,
наймілшу із небес
співанку-лелію.

Літературный конкурз Марії Мальцовской 2024: Леа Васькова (1. місто)

Леа Васькова, 1. місто

Aнгел
Рождественна депресія дотягнута до доконалости.
Твої вочі, позераючі з інакшого світа.
Зістала лем душа без радости
і крыла – што не знають, як ся лїтать.

Твою тварь намалюю по памяти.
Штудую тя, як стары малярї давну красу,
но тоту тайну моя душа не вызрадить,
і думкы на тебе лапачі снів посылають до глубин часу.

Все єсь рівнакый – доконалый, як сохы з мрамору.
Як предлога Фібоначіёвой поступности.
Але выповняш в моїй душі збыточнї повно простору
і так є час зохабити тя минулости.

Бібліотека
Нашла єм місто, де ся чую як дома.
Не має кінця, но то мі не вадить.
Тот красный еспріт, кедь знаєш як пахне,
і не докажеш го з головы выпхати.

Нашла єм місто, де тісячі світів
находити можу каждый раз.
Де азбукы й сторінкы з малёванов квітков
не дотулить ся нїґда час.

Нашла єм світ, в котрім маґія
помыгать добротї над злым выграти.
Книжка за книжков – то моя пасія, підписаный:
Чоловік, што не перестане чітати…

Свiт
Забыла-м писати, хосновати слова,
хотїла бы-м знати, хто тот світ малёвав.
Цїловати Фан Ґоґа, же го відїв так ясно,
або Ґоґена, же му таку подобу дав?

Забыла-м дыхати – через тількы болї…
Єм як Фріда в корзетї, в желїзах.
Вшыткы сьме годни тілько,
кілько розум нам доволить,
через вшыткы страшкы
вже ани не знаме, што є то страх.

Забыла-м співати – голос застряв десь глубоко.
Рада бы-м спознати світ Бекшіньского вочами.
Хоць ты коло ёго дїл рад заджмуриш воко,
крик повный страху выповнить простор меджі нами.

Світ не є страшный, ани красный,
є такый, як го хтось намалює.
Вхаблять нам простор на жывот і на сны,
позерай, кілько шыковных малярїв ту є.

Персефoна
Твоя любов пахне як левандулї
а я чекам, коли ня з них перестане напинати.
Хотїв бы-сь за мнов летїти през пів земеґулї,
а я не годна твоє мено перестати проклынати.

Гвариш, же ід ногам мі небо зложиш,
же перейдеш вшыткы части Тартару.
циґанство чую во вшыткім, што повіш
а што ґранатове ябко, што-сь мі дав до дару?

Радше бы-м мала Медузы голов
а в Стікcї каждый день ся купала…
Як перебыти вікы в темнотї з тобов,
жебы-м над смертёв кралёвала.

Членьска громада Сполку русиньскых писателїв. Семінар к Літературному конкурзу Марії Мальцовской

Членьска громада Сполку русиньскых писателїв і семінар к Літературному конкурзу Марії Мальцовской – 11. рочник.

20. децембра 2024 ся в засїдални Consilium maius Ректорату Пряшівской універзіты у Пряшові одбыла вырочна членьска громада Сполку русиньскых писателїв Словеньска.

Громаду вела председкыня сполку Кветослава Копорова, котра вызвала притомных, абы минутов тиха спомянули і заєдно дали честь вызначному русиньскому поетови Юркови Харитунови, котрый в авґустї того року одышов до літературного неба.

Дале председкыня сполку інформовала о выслїдках роботы за рік 2024 і представила планы на далшый рік. Сполок в рамках своїх актівіт в роцї 2025 предкладать штири проєкты до Фонду на підпору културы народностных меншын – два проєкты на выданя публікацій (Міро Жолобаніч: Коцурик з Тополї – мілы пригоды коцурика про найменшых чітателїв; другым предложеным проєктом є поезія З русиньского сердця ІІІ автора Миколая Коневала), проєкт Літературный конкурз Марії Мальцовской (дванадцятый рочник) і проєкт на реалізацію вебовой сторінкы www. rusynlit.sk.  До того часу іщі не є знамый выслїдок – ці будуть предложены проєкты схалены.

В діскусії выступили Мілан Ґай, Людміла Шандалова і Миколай Коневал. Діскутовало ся переважно о якости выданых публікацій, естетічній уровни (обалкы книжок, ґрафіцї). Предметом діскусії были ай авторьскы права при перебераню і наслїднім публікованю матеріалів з книжок, выданых як Сполком русиньскых писателїв, так ай выданых іншыма  орґанізаціями і сполками.

Як каждый рік, діскутовало ся ай о новых кандідатах на членів. Было потїшінём, же кандідатками на членство ся стали дві молоды авторкы – Леа Васькова і Домініка Новотна. Перша з них ся стала вітязьков тогорочного літературного конкурзу Марії Мальцовской.

Выгодночіня конкурзу і семінар к нёму ся одбыв такой по скончіню членьской громады сполку. Главне слово ту мав літерат з Інштітуту русиньского языка і културы ПУ – Мґр. Михал Павліч, ПгД., котрый як член пороты окоментовав каждый текст посланый до конкурзу. В тім роцї до конкурзу было приголошеных сім текстів, з них три тексты послали молоды авторкы, котры ся конкурзу зучастнили по першый раз. А як было высше спомянуте, єдна з авторок-дебутанток – Леа Васькова (з інтімнов поезіёв і поезіёв про дїти) ся стала вітязьков конкурзу. На другім місцї ся умістнила Людміла Шандалова (з інтімнов поезіёв), третє місто обсадили дві авторкы: Марія Шмайдова (з фантастічным розповіданём про дїти) і Анна Замутовска (з прозов).

Выбраты части текстів каждого з участників конкурзу будуть поступно публікованы на нашій вебовій сторінцї а таксамо в часописї Русин (в Поздравлїню Русинів в роцї 2025). Думаме сі, же ай така публікація авторів є про них повзбуджінём до далшой літературной творчости. За пороту мож сконштатовати, же опроти минулым рокам ся якость посланых текстів значнї звышыла, также было нелегко выбрати найлїпшы. Годнотила ся як умелецька уровень, так ай тематіка (позітівне годночіня діставали новы темы, з котрыма пришли дакотры авторы).

Заключінём проґраму были офіціалны ґратулації нелем вітязям літературного конкурзу Марії Мальцовской, але ай вшыткым участникам літературного конкурзу, котрым были переданы діпломы.

-кк-

Фото: Михал Павліч

Єденадцятый літературный конкурз Марії Мальцовской

Од 2. септембра до 25. новембра 2024 Сполок русиньскых писателїв Словеньска в сполупраці з Академіёв русиньской културы в СР і Інштітутом русиньского языка і културы Пряшівской універзіты в Пряшові выписує 11. рочник Літературного конкурзу Марії Мальцовской на найлїпшы творы в области поезії, прозы, есеїв і драмы в літературнім русиньскім языку. Оріґіналны літературны творы в розсягу од 10 до 20 сторінок тексту (дотеперь ниґде непублікованы) може послати на адресу: ПгДр. Кветослава Копорова, ПгД., Інштітут русиньского языка і културы ПУ, 17. новембра ч. 1, 080 01, Пряшів каждый автор од 18. року свого віку, жыючій в Словацькій републіцї. Конкурз є анонімный, то значіть, же каждый автор до обалкы з літературным твором вложить іщі єдну залїплену обалку, в якій буде ёго мено, призвіско, адреса і фотопортрет. Обалкы з менами і призвісками будуть розбалены председом пороты по оцїнїню конкурзу (буде го оцїнёвати тройчленна порота). Выголошіня выслїдків конкурзу ся одбуде в половинї децембра 2024. Найлїпшы роботы, выбраны одборнов поротов, будуть наслїдно оцїнены і опублікованы в часописї Русин.

Приправный выбор літературного конкурзу

 

Літературный конкурз Марії Мальцовской 2023: Міро Жолобаніч – Коцурик з Тополї, 3. місто)

Коцурик з Тополї

Співжытя меджі доместіфікованыма звірятами і людми екзістує уже барз довго. Про свої незвычайны способности і властности были і суть в дакотрых цівілізаціях звірята честованы а поважованы доконця за святы.

Меджі такы ужасны а незалежны створїня належать ай мачкы а то вдяка невыжадуючій старостливости і способности додати родинї тепло домова. В сучасности є мачка чім дале веце облюбленым домашнїм звірятём, но передовшыткім в містї. Є то може ай зато, же мачкы ся вызначують подобныма властностями як люде.

Докажуть быти темпераментны, флеґматічны, холерічны, одважны ай боязливы, а тыж приятельскы. Мачка ся вызначує тым, же є індівідуалістка. Сама принимать рїшіня в чіїй сполочности буде а є барз тяжке єй в дачім обмеджовати.

Мачка домашня на роздїл од мачковитых шелем, што жыють в природї є научена творити міцне соціалне вязаня із своёв околіцёв. Суть то спокійны звірї, котры пересплять векшыну дня. Мачка як домашнїй мазначік сі обычайнї вытворить міцне і нїжне одношіня ід свому властникови.

Таке одношіня з мачков ся подарило вытворити ай молодій манжельскій парї, котра одышла з міста на валал оддыхнути до родічовского дому в Тополи. Потребовали потїшыти душу, оддыхнути од роботы, главнї по тім, што недавно поховали свого наймілїшого коцурика. Фізічна робота і надыханя ся свіжого воздуху їм наіснї принесе хосен і приведе їх на інакшы думкы.

На валал припутовали автом дополудня. Быв приємный, теплый,  сонечный осїннїй день. Покы ся люде занимали выкладованём і ношінём потребных річей з авта до хыжы, ід дому ся опатернї, ненападнї приближыло мале мачатко. Уже довшый час ходило коло того дому, но з людми з дому не мало честь ся стрїтити, зато хотїло выужыти таку нагоду, познакомити ся з тыма людми і близше їх спознати. Як слушне мачатко сі хотїло од них выпросити поволїня стримовати ся на їх дворї, їмати ту мышы, або лем так побіговати по цїлім обыстю.

Сховане за стромом так, жебы го нихто не відїв, слїдовало людей і наберало смілость ословити їх.

– Сімпатічны суть тоты люде, лем што є правда. Но давай сі позор а будь опатерный, не знаєш, што ся може з них выклювати, – уважовало мачатко.

Жолобаніч, Мірослав

Люде меджітым поносили вшыткы річі до дому а там продовжовали в своїй роботї. Мачатко наконець набрало смілость і тихым мачачім кроком ся  приближыло ід дверям дому.

– Теперь спознаш, што суть то за люде, ці добры, або планы, – говорило сі в духу. Хотїло слушнї задзвонити на дзвінок, но было іщі так маленьке, же на нёго не досягло. Намісто того слушнї замнявкало. Но нихто не отваряв. Мнявканя повторило, но уже голоснїше а про істоту веце раз.

Люде в домі не могли не чути таке уцтиве і просебне мнявканя. Отворили ся дверї.

– Мяв! – повторило свій сердечный поздрав мачатко і придало ід тому ай леґендарный просебный мачачій погляд. Про жену, котра отворила дверї, то было як в снї. Перед дверями дому сидїло міле, чудесне мачатко, котре вертїло хвостиком. Зараз собі спомянула на свого небіжчіка коцурика а од радости аж звискла.

– Боже мій златый! Скоро, скоро, подьте вшыткы гев! Позерайте на тото прекрасне мачатко! 

– Як єсь ся ту зъявило? Небодай єсь заблудило? – тїшыла ся жена а од радости плескала руками.

На таке радостне висканя прибігли ай остатнї жытелї дому. Тыж ся вытїшовали і надхынали маленькым створїнём.

Хоць было мачатко чудесне, і так вызерало зубожено. Было худоніньке а уста і бавусикы мало забабраны. Хтось припомянув, же з тыма чорныма бавусиками вызерать як даякый французьскый мушкетїр, а вшыткы ся сердечно засміяли. Мачатко з інтересом скеновало людей, вертїло хвостиком.  Усуджовало:

– Тоты люде не можуть быти планы, кедь ня не вышмарили сперед дверей, але ня привитали з такым одушевнїнём. Наіснї єм ся їм полюбив. Што, кобы-м їх попросив о маленько їдла?  В брїсї мі уж од рана гурчіть. У людей в кухни ся фурт дашто найде під зуб ай про мачкы. Спробую.

– Мяяв! – попросило коцуря а міло джмурькло.

– Біднятко моє злате, наіснї є голодне. Зараз му дашто принесу, – повіла жена а одбігла до кухнї.

По хвільцї ся вернула. Принесла про мачатко їдло і воду, вшытко шумнї насервіроване на танїрикох.

– Ту маш, дай сі. Але їдж помалы, жебы тя потім не розболїв жалудок, – повіла нїжно жена а положыла танїрикы перед мача.

Мачатко од радости завертїло хвостиком а із смаком ся пустило до їдла. Люде го з інтересом слїдовали а тїшыли ся, же му смакує. Не могли ся на нёго напозерати, таке было міле. 

По їдлї ся лем так запорошыло. Было видно, же му смаковало, бо ся дакілько раз облизало. З ласков ся попозерало на жену, котра му принесла їдло а в духу конштатовало:

– Мушу повісти, же тота жена ся вызнать у выберї їдла про мачкы, лем што є правда. То бы была барз добра ґаздыня про мене. Провірю єй, попрошу сі дуплю. Увіджу, ці порозуміє, – уважовало.

– Мняв, мняв! – замявкало а завертїло гунцутьскы хвостиком.

Чудуй ся, світе, жена порозуміла, одбігла до кухнї і принесла мачатку далшу порцію. Ай тоту порцію спраскало раз-два. Спокійно сі пооблизовало уста. По так выдатнім обідї не забыло подяковати нїжным замявчанём:

– Мняяв!

Хтось меджітым принїс з дому невелику картонову шкатулку уж выстелену деков, жебы мачатко спочіло по добрім обідї.

– Тіпую, же то буде коцурик, – озвав ся пан дому, – бо лем коцурик докаже так быстро а так велё зъїсти. Про істоту сі го попозерали і встановили, же є то факт коцурик. Нїжнї го положыли до шкатулкы, жебы сі оддых, а потім няй ся верне домів ід свому маїтелёви.

– Наіснї заблудив, а од голоду не знав найти путь назад, бідняк наш златенькый, – конштатовали обывателї хыжы.

Коцурик понуку оддыху по сытім обідї не одмітнув, комфортнї ся в шкатулцї усалашыв, а в моментї заспав. 

Покы коцурик солодко спав, люде ся розышли по своїй роботї. Хто де. Пришли предсі на валал актівно оддыховати, і так прийти на позітівны думкы.

Меджітым ся пан дому выбрав поздравити сусїдів а вызвідати, ці дакому не хыбує малый коцурик. Вернув ся домів а інформовав родину, же не нашов коцурикового маїтеля. Малый мілый твор никому не хыбує. Переболїк ся і пустив ся до роботы на дворї.

По часї ся коцурик збудив, хавкнув сі, выступив із шкатулкы а понятяговав сі поряднї мачачій хырбет.

– Ёй, так добрї єм сі уж давно не поспав. А де суть тоты мої спасителї? Мушу їм іщі раз гардо подяковати. Барз добрї ся у них чую, – повів сі а выбрав ся їх глядати.

Нашов їх скоро а зачав ся запоёвати до роботы як в домі, так ай на дворї і в загородї. Своїм мявканём помагав женам коло варїня обіду і кавы, но не выхабив ани хлопів, котры малёвали плїт. Найвеце го зауяли роботы жен в загородї. Як справный коцурик з валала о такых роботах штось предсі знає а розумить їм. Не знав де має скорїше скочіти, жебы людём порадив з тыма роботами.

Суставнї побіговав од єдного ід другому а слїдив за справностёв а поступностёв робот так, жебы му ніч не утекло. 

Требало сміло повісти, же тота ёго заслужна актівіта не была в ниякім припадї мотанём ся помеджі ногы. Зачало ся змеркати. Люде скончіли роботу. Коцурик сі ани не усвідомив як му скоро перебіг день, так быв зауятый роботов вшыткых в домі.

Надышов вечур. О коцурика ся нихто із сусїдів, ани нихто з валала не інтересовав а ани го не глядав.

Людём было жаль зохабити малого безбранного коцурика на ніч вонка, так му понукли переночованя в домі.

– Подь, ты наш златый робітник, переночуєш у нас в домі – зато же-сь так поцтиво з нами робив, дістанеш одміну. Но наперед тя мусиме поумывати, – сугласили вшыткы з дому.

Коцурика поумывали а приправили му смачну, сыту вечерю. Самособов, коцурик позваня не одмітнув. Наїв ся а скоро вбіг до дому. Погодово ся усалашыв в креслї домашнёго пана. Схулив ся до клубяти і в моментї твердо заспав. По так вычерпаваючім дню сі предсі заслужить комфортнїшу постіль.

Тыждень збіг як вода. Люде ся мусили вернути домів до міста. В сполочности помічника коцурика сі оддыхли, но мали велику ділему – што з ним? Ід коцурикови ся нихто не гласив, а ани го не глядав. Было їм жаль зохабити малого безбранного твора самого, главнї зато, же ся ближыла зима, а самы не знали коли ся до дому на село вернуть. По засїданю родинной рады было єдногласнї прияте рїшіня, же сі коцурика возмуть із собов до міста.

Коцурик в своїй картоновій шкатулцї на колїнах панїчкы ся так выбрав на велику авантуру, повну очекованя. Першый раз в жывотї путовав автом, а так далеко. Треба повісти, же ся тримав честно. Путь перешла без проблемів. Цїлов драгов з переднїма лабками на воблаку авта з отвореныма устами слїдовав за вшыткым, што ся коло нёго робило.

– Боже, якый є тот світ великый і ужасный, – помявковав сі. Но найвеце го інтересовало авто, в котрім путовав.

– То є супер річ тото авто, а як знає скоро біжти. З такым автом бы-м поїмав кажду мыш. Не мала бы передо мнов нияку шансу, – конштатовав коцурик і узнанливо покывовав головов.

Ітензівне пережываня свого путованя і новы імпулзы коцурика так вычерьпали, же при приходї до міста твердо заспав. Так малый коцурик з валалу припутовав до великого міста.

Юбілейный – десятый рочник Літературного конкурзу Марії Мальцовской – выгодночіня

1 2 3 7