Др. габ. Олена ДУЦЬ-ФАЙФЕР: Ювілейніст проти «вісляного» тырваня (2/2)

При вказаній еволюциі, розвиваючій, але тіж довершаючій мріі і надіі Ювілята, остає він надале вірний і по мурянчому послідовний в веденых ціле праві жытя своіх діянях і дотримуваных поставах. Такой праві уж 30 років отримуєме журналістычно едиторскій труд жытя Мурянкы, «Бесіду» – лемківскій двомісячник, авторско ведений його головным редактором. Шторічні прикликуваны сут важны історичны і персональны факты завдякы покликаному до жытя Петром і уж 25 років выдаваному «Лемківскому календарьови»/ «Лемківскому Річникови». Не перестал він тіж занимати ся трансляторском роботом. В остатнім десятьолітю довершыл своі величезны труды перекладаня на лемківскій, ци радше лемківщыня, адаптуваня до сучасной языковой нормы, знаменитых творів лемківской класикы – Петра Поляньского і Владиміра Хыляка.

Вірний остал тіж Петро лемківскому соспільному і церковному жытю. Веде з посвячыньом і значучыма ефектами церковний креницкій хор, дякує в креницкій церкви, неуявны сут без него єпархіяльны і загальнодeржавны церковны торжества. Дале орґанізує конґресы, Бієннале Русиньской/Лемківской Культуры, Лемківскы Творчы Осени, анґажує ся в Лемківскы Ватры на Чужыні, подіі орґанізуваны «Руском Бурсом» в Ґорлицях. Коли лем може, не одмавлят никому, хто го попросит о презентацию лемківской культуры, ци то в нашых, ци в польскых, ци заграничных середовисках. Адде Мурянка – адде Чловек, адде Лемко, як написал о ним в 1983 при першій публикуваній збірці верши Suchy Badyl7, выдавця, Мєчыслав Мончка. «Талант Петра фурт ся розвиват. Бесідувати треба радше о талантах»8. Днес пишеме о плодах тых талантів. Ювілей 70-літя народжыня то нагода до синтезуючых, сутьовых уваг о жытю і осягнінях. Хоц, як речено, розвитя і креатывніст не заперат ся в тым припадку таком ци інчом катеґорийом жытьовых чысел, вызначеныма роками границями. Покля чловек має мріі і стремліня, потля ма творчу силу. Перед десятьома роками Петро втішыл ся з хыбы в його роках, коли приятеле вінчували му з нагоды 80-ткы. «Кед-бым дожыл тых років, якых мі желате, то довершыл бы-м вшытко, што мрію в жытю зробити…». Єдном з тых мрій была речена книга села Білцарьова. Днес мрія ся довершыла.
Адже послідовніст і впертий труд недаром присвоіли Ювілятови так неодлучний його псевдоним – Мурянка. Знам, же Петрови остало іщы гідні мрій і задач (в тым докінчыти обшырну лемківску повіст), напевно старчыт іх до 80-ткы, а думам, же іх довершаня, як все, додаст му жытьовых сил і почутя, же выполнят свою велику місию, яка вызначена му остала на долго іщы перед народжыньом, коли то місцевий жыдівскій мудрец Цапок выворожыл з псалтыря його Матери Ксандрі «Вельо уж перешла єс жено і вельо іщы перейдеш, але доховаш ся двох сынів і в велькій пошані будут іх мати люде»9. Тото почутя спричынило тіж написаня Мурянком єдной зо знаменитшых, симптоматычных фраз, важного ліричного маніфесту:

Великы діла кажут мі писати
кажут величати

як жытя сіль
конаня біль10

Долгы рокы не вірила єм тій прошыбаючій до глубины выповіди, же нам, «повісляным» поколіням остає як місия величати «конаня біль». Мурянка знал тото од самого здає ся вроджыня. Кілько героізму, одречыня ся власных потреб, посвячыня треба, жебы з таком детермінацийом, без зневіры служыти загыбаючій Лемковині, коли ся зна, же то конаня, же «Вісла дале плыне», значыт заберат, топит, розмыват помалы вшытко, што ма загыбнути в єй неустанным течыню. 70 річниця народин Петра Мурянкы, котра єст єдночасно 70 річницьом початку акциі «Вісла», текучой проти нашому народови, усвідомила мі глубоку правду траґічного маніфесту. Реінвенцийний міф, в творіня котрого анґажувало ся ціле поколіня зосерeджене на Болю, што подля Петра остал вміщений в лемківскы ґены, формувал етос тырваня, якій все вяже ся з посвячыньом. Конец архаічной парадиґмы посвячыня, котра остала заступлена сучасным центровым думаньом, якє метафоричні мож назвати «бізнесовым», спричынил конец спільнотовой солідарности, де успіх каждого «свого» тішыл і был узнаваний за спільне добро. Бізнесовы принципы основуют ся на конкуренцийности, антиспільнотовым механізмі, якій єст проявом уж барз глубокого, системового наслідства текучой «вісляной» модерности.
Петрове жытя, зачате оного рока «при якым і Anno Domini подавати не треба»11, то явний і вымовний символ протиставліня розливаючому ся штораз шырше і штораз глубше течыню «Віслы». Обходиме, по звыку раз на десят років, річниці, якы сут повязаны зо собом не лем календарьовом датом (років закінченых чыслом 7), але предо вшыткым сутю протиставности і опору. Ци при такым символічным сутьовым получыню не стає ся основным для Лемковины і Лемків желаня Петрови Трохановскому-Мурянці як найдолжшого жытя і як найдолжшого тырваня усимволічной тым жытьом ядровой спільнотовой вартости – любови до рідности, яка спричынят всеціле ій посвячыня.

(Публікуєме в роднім языку юбіланта – лемківскім варіантї русиньского языка.)

Позначкы
1 P. Murianka, A Wisła dalej płynie, Krynica-Legnica 2007
2 П. Мурянка, До Краю ненароджыня, Крениця-Ліґниця 2012.
3 P. Murianka, Jak sokół wodę z kamienia/ Як соків воды на камени, перł. B. Dohnalik, Warszawa 1989.
4 Пісні і співанкы Петра Мурянкы, упоядкували П. Малецкій, А. Трохановскій, Ґорлиці 2012.
5 Пантеон Зеленой Лемковины, выбір, редакция, вступ П. Трохановскій, Ґорлиці 2008.
6 Русенко – выбране, ред. П. Трохановскій, Крениця-Ліґниця 2010.
7 P. Murianka, Suchy badyl, Z. Zegadłówna, Nowy Sącz 1983.
8 MM, [Oto Petro Murianka…], [в:] тамже, текст на задній окладинці.
9 P. Murianka, A Wisła dalej płynie, с. 24.
10 П. Мурянка, Рекомендация, [в:] Тот же, Як сокіл воды на камени, с. 114
11 Єст то фраза, яку Мурянка часто повтарят в тексті A Wisła dalej płynie

Pridaj komentár

Vaša e-mailová adresa nebude zverejnená. Vyžadované polia sú označené *